Landbrot og mótun strandar við Blöndulón. (Icelandic)

Bank erosion at the Blöndulón reservoir in Iceland. (English)

The man-made Blöndulón hydro-electric reservoir, in the northwestern highlands of Iceland, was completed in 1996. The reservoir has an area of 57 km 2 at overflow level and a total shoreline length of 86 km. Formation and erosion of banks along the shore - line has been monitored from 1997 when a single transect was set up at an exposed site. In 2004, fifteen additional transects were set up under different conditions along the shoreline. Erosion of banks was measured annually. A wave model was used to calculate wave energy at each transect based on fetch length, and speed and direction of wind recorded by an automatic weather station close to the reservoir. Only days of the year with an ice-free reservoir and water higher than 20 cm below overflow level were used in the model calculations. Correlation between annual bank erosion and accumulated wave power was then investigated. Bank erosion was rapid during the first seven-year period after which it slowed down and became more linked to extreme weather and flood water level conditions. The erosion was greatest at exposed sites facing open water body and prevailing wind directions. The average rate of bank erosion at the reservoir was ~0.6 m/yr, varying between 0 and 1.6 m/yr. Banks developing on glacial till deposits show signs of stabilization, but erosion has continued on banks on fluvioglacial sediments. A significant correlation was found between annual bank erosion and accumulated wave energy during 2004-2008 for the entire data set. When treated separately, a significant relationship was found for only two transects, both on fluvioglacial sediments. Considerable erosion is expected to continue at the reservoir over the next few decades. The extent of erosion will depend on wave energy, landscape, and type of bank deposits at different sites when stable conditions come to prevail. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Öldur eru mikilvirkt rofafl sem mótar strendur við höf og vötn. Það er ekki algengt að tækifæri gefist til að fylgjast með mótun strandar frá fyrstu stigum. Blöndulón var myndað árið 1991 og tók þá strandlína að mótast meðfram því. Árið 1996 var lónið stækkað og náði flatarmál þess 57 km2 við hæstu lónstöðu en heildarlengd strandlínu um 86 km. Frá þeim tíma hefur verið fylgst með mótun strandarinnar. Markmið rannsóknarinnar var að mæla landbrot, lýsa umhverfisþáttum við rofmælistaði og kanna fylgni rofhraða við ölduorku. Árlegar mælingar á landbroti hófust á einum stað árið 1997 en frá 2004 hefur það verið mælt á sextán stöðum. Öldulíkani var beitt til að reikna ölduálag við mælistaði. Rúmum áratug eftir stækkun lónsins var öldurof enn virkt við strendur þess. Frá 1997 til 2008 mældist heildarrof úr bakka sem er áveðurs við norðurströnd lónsins 6,5 m, eða 0,5 m á ári að meðaltali. Heildarrof sem mælt var meðfram öllu lóninu frá 2004 var að meðaltali 3,0 m, eða 0,6 m á ári. Útreikningar sýndu að ölduálag við strönd var mest á stöðum sem vita mót ríkjandi vindáttum og löngum, óslitnum vatnsfleti. Við Blöndulón eru þær aðstæður einkum við norður- og vesturströndina. Þar varð mikið rof fyrstu sjö árin eftir myndun lónsins. Þegar jarðvegsþekja hafði rofnað og rofbakkar myndast í þéttan, stórgrýttan jökulruðning dró úr rofhraða. Eftir það virðist umtalsvert rof einungis hafa orðið þar í stórviðrum við mjög hátt vatnsborð lónsins. Þar sem fíngert jökulárset var í bökkum var hins vegar lítið lát á öldurofi. Þegar á heildina er litið reyndist rofhraði hafa marktæka fylgni við ölduorku. Líklegt er að rof úr bökkum verði áfram viðvarandi við Blöndulón næstu ár eða áratugi, en það fer eftir ölduálagi, landslagi og efnisgerð bakka hvenær úr því dregur og jafnvægi nálgast. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Naturalist / Náttúrufræðingurinn is the property of Icelandic Natural History Society and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)