MİZAH KURAMLARI VE LÂMİ’Î ÇELEBİ’NİN LETÂİFNÂME’Sİ. (Turkish)

Theories Of Humour And Lâmi’î Çelebi’s Letâifnâme. (English)

Classical Turkish literature is exceptionally diverse in terms of content and genre. Numerous works have endured from this era, which encompasses many religious, political, and cultural facets of the Ottoman Empire. These works reflect the society of that time. Letâifnâmes are examples of such works. The term "latife" in Arabic, which refers to a comical story, joke or witticism, holds the same meaning as a joke in modern-day vocabulary.The key trait of these works, comprising comical, concise tales, is that they offer amusing and stimulating content. Furthermore, they deserve attention for capturing the humour prevailing in the era. In this study, "humour theories" provide the context to examine Letâifnâme by Lâmi'î Çelebi, which is amongst the first works that come to mind when discussing letâifnâme. Humour is a broad idea studied in various disciplines. Despite long-lasting efforts, the explanation of humour continues. This study initially explains the concept of humour and laughter, and their societal significance. This has led to the emergence of various well-known theories such as "superiority", "incompatibility", and "relaxation". This study initially explains the concept of humour and laughter, and their societal significance. In Lâmi'î Çelebi's Letâifnâme, jokes that match humour theories were discovered. The jokes were categorised and analysed by humour theory. The study found numerous jokes that were fitting for all three humour theories in Letâifnâme. Other examples from the work, beyond those examined, can be incorporated into the research. However, these were not part of the research to prevent redundancy and because numerous of these jokes are indecent. Humour theories are applied to the jokes in the work and the results are presented in a table with corresponding section and joke numbers. Based on the analysis of 240 jokes, 11% were found to align with the theory of superiority, 12% with the theory of incompatibility, and 10% with the theory of relaxation. 67% of the jokes could not be integrated into any theory. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Klasik Türk edebiyatı hem şekil hem de tür bakımından oldukça zengin bir geleneğe sahiptir. Osmanlının dinî, siyasî, kültürel birçok unsurunu barındıran bu edebiyat döneminden günümüze pek çok eser kalmıştır. Bu eserler, toplumun aynası mahiyetindedirler. Letâifnâmeler de bu türden eserlerdir. Arapçada güldürücü tuhaf hikâye, şaka, nükte gibi anlamlara gelen “latife”, günümüzdeki fıkranın karşılığıdır. Mizahî, kısa hikâyelerin yer aldığı bu eserlerin en önemli özelliği güldürücü ve düşündürücü metinler olmalarıdır. Ayrıca dönemin mizah anlayışını yansıtması bakımından da üzerinde durulması gereken eserlerdir. Bu çalışmada letâifnâme denilince akla ilk gelen eserlerden olan Lâmi’î Çelebi’nin Letâifnâme’si “mizah kuramları” bağlamında incelenmiştir. Mizah, hemen her disiplinin çalışma alanına giren çok geniş çaplı bir kavramdır. Mizahı açıklama çabası çağlar boyu sürmüştür ve hâlâ da sürmeye devam etmektedir. Bu bağlamda ortaya çeşitli kuramlar konulmuştur. Bu kuramların en çok bilinenleri “üstünlük”, “uyumsuzluk”, ve “rahatlama” kuramlarıdır. Çalışmada önce mizah ve gülme kavramları, bu kavramların toplumdaki yeri açıklanmıştır. Daha sonra Lâmi’î Çelebi’nin Letâifnâme’sinde mizah kuramlarına uygun latifeler tespit edilmiştir. Bu latifeler, uygun oldukları mizah kuramına göre ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Çalışma sonunda Letâifnâme’de her üç mizah kuramına uygun birçok latife tespit edilmiştir. Burada incelenen latifeler dışında eserde çalışmaya eklenebilecek farklı örnekler de yer almaktadır. Ancak bunlar hem tekrara düşmekten kaçınmak hem de bu latifelerin birçoğunun müstehcen olması sebebiyle çalışmaya dâhil edilmemiştir. Eserdeki mizah kuramına uygun latifeler bâb ve latife numarası verilerek tablo hâlinde gösterilmiştir. Çalışma sonucunda incelenen 240 latifeden %11’nin üstünlük kuramına, %12’sinin uyumsuzluk kuramına, %10’unun ise rahatlama kuramına uygun olduğu tespit edilmiştir. Latifelerin %67’si ise herhangi bir kurama dâhil edilememiştir. [ABSTRACT FROM AUTHOR]

Copyright of Journal of Ottoman Literature Studies / Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi is the property of Journal of Ottoman Literature Studies and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv without the copyright holder's express written permission. However, users may print, download, or email articles for individual use. This abstract may be abridged. No warranty is given about the accuracy of the copy. Users should refer to the original published version of the material for the full abstract. (Copyright applies to all Abstracts.)